OPINIE

Zesentwintig jaar nadat jurist Huib Drion zijn spraakmakende pleidooi hield voor de beschikbaarheid van een dodelijke pil voor ouderen die der dagen zat zijn, is het zover. Geen pil maar een poeder, vrij in de handel. Wordt lid van de Coöperatie Laatste Wil en je krijgt, jong of oud, na een half jaartje te horen om welk spul het gaat. Dat de naam ervan al meteen op redacties rondzong kan de Coöperatie niet hebben verbaasd. Het illustreert eerder de nonchalante drammerigheid van deze stoottroep van het zelfbeschikkingsleger.

Een ernstiger blijk daarvan is dat de claim van een snelle en pijnloze dood niet klopt. Volgens toxicologen heeft het middel, waar het afgaande op de informatie die de Coöperatie zelf naar buiten bracht om draait, ernstige bijwerkingen: hoofdpijn, misselijkheid, duizeligheid, spierzwakte en kans op een epileptisch insult.

Intussen presenteert de Coöperatie haar vondst als een overwinning van verlicht Nederland. De politiek heeft het nakijken; de mondige burger trekt aan het langste eind. Moordland, toch?

Vrije beschikbaarheid van een euthanaticum lost zeker twee problemen op. Wie dood wil hoeft niet op examen en artsen worden bevrijd uit de dubbelrol van behoeder en beëindiger van leven. Maar veel zwaarder wegen de risico’s. Onbedoeld gebruik is het meest voor de hand liggende. Hoe voorkom je dat wilsonbekwame mensen, met name psychotische patiënten, naar het goedje gaan grijpen? Of behandelbare depressieve mensen? Of kwaadwilligen? ‘Een touw is toch ook vrij verkrijgbaar’, reageerde de Coöperatie.

Geen fluwelen taal over ‘een waardige dood in eigen hand’: een chemisch wurgkoord, dat is wat hier geboden wordt. En dat is precies wat de idee van een ‘autonome route’ naar het gekozen levenseinde compromitteert. Het verbaast dan ook niet dat een pleitbezorger van deze exit-optie, psychiater Boudewijn Chabot, de kat de bel heeft aangebonden. Chabot kwam met het begrip ‘zelfeuthanasie’ om het verschil aan te geven tussen de eenzame wanhoopsdaad van de zelfmoordenaar en de weloverwogen, duurzame, in gesprek met naasten gevormde stervenswens van mensen die onder de euthanasiewet niet geholpen kunnen worden.

Zelfeuthanasie komt in Nederland regelmatig voor. Het gaat vooral om twee methoden. Ophouden met eten en drinken (versterven) is er één van. Clubs als de Coöperatie Laatste Wil roepen daar graag het schrikbeeld van een lijdensweg over op. In de medische praktijk heeft dat evenwel nauwelijks grond. Hoe laconiek klinkt daarmee vergeleken de reactie van de Coöperatie op de gemelde bijwerkingen van haar ‘poeder van Drion’: eerst maar een hoofdpijn- en slaapmiddeltje slikken.

Steeds populairder als autonome route is naast versterving de ‘medicijnmethode’. Sprokkelen van pillen, bekend van de zaak-Heringa, hoeft niet meer. Stichting De Einder wijst de weg naar buitenlandse adresjes voor een betrouwbaar middel – hetzelfde barbituraat dat artsen voor euthanasie gebruiken. En wie de weg weet op internet heeft zelfs die stichting niet nodig. Googel The Peaceful Pill Handbook: adressen, recensies, wat je maar wil. In de laatste editie wordt het middel dat nu in het nieuws is besproken.

Legt wie tegen vrije beschikbaarheid van een euthanaticum is en tegelijk de illegale import van zo’n middel accepteert zichzelf in een morele knoop? Niet per se. Nederland heeft de trotse traditie van het gedogen, het door de vingers zien als derde weg tussen toestaan en verbieden. Die gedoogzone in de euthanasiepraktijk is met het opschuiven van het publieke gevoelen over het vrijwillige levenseinde almaar breder geworden. Als Heringa toen hij zijn hoogbejaarde stiefmoeder geholpen had bij haar zelfdoding geen optreden van het OM had uitgelokt was het daar niet van gekomen. Ook het over de grens brengen van verboden drugs voor zelfdoding valt binnen die gedoogzone.

Maar het illegale karakter drukt wel een norm uit: laten we als samenleving zuinig omspringen met mensenlevens. Die norm verdwijnt helemaal uit het zicht als een euthanaticum grondslag wordt van een verdienmodel (eerst lid worden van onze vereniging, dan je spul) en het je straks niet méér moeite kost om aan een dodelijk middel te komen dan aan een aspirientje.

Chabot heeft het in zijn laatste publicatie over ‘de dood als verleider’. Je kunt hem de pas afsnijden met goede, liefdevolle zorg of je kan de rode loper voor hem uitrollen. Respecteer de gekozen dood maar maak de weg erheen niet te makkelijk. (BU)

Dit artikel verscheen eerder in Trouw (.. september).

Wat vindt u? Plaats hieronder uw reactie.