Alvorens te besluiten tot operatief ingrijpen bij oudere patiënten met darm- of pancreaskanker zouden chirurgen zich een goed beeld moeten vormen van de gezondheid en sociale situatie van de patiënt en rekening moeten houden met zijn kwetsbaarheid. Dat schrijven onderzoekers van het Radboudumc. Zij onderzochten de mogelijkheden van shared decision making (SDM) voor deze patiënten.

Het aantal kankerpatiënten van 65 jaar en ouder dat zich aandient voor ingrijpende abdominale chirurgie groeit. Als gevolg van toenemende multimorbiditeit wordt de beoordeling van deze patiënten moeilijker. Negatieve effecten van een operatie kunnen kwaliteit van leven en functioneren bedreigen. Chirurgie bij oudere patiënten met darm- en pancreaskanker is zeer riskant en dus is grote zorgvuldigheid geboden bij de besluitvorming. Zijn patiënten niet te kwetsbaar voor eventuele nadelige postoperatieve effecten? Vinden ze duur of kwaliteit van het resterende leven het belangrijkst? Zulke vragen zouden hun plek moeten hebben in de besluitvorming over al dan niet opereren.

SDM geldt intussen als een belangrijk middel om te komen tot zo goed mogelijke besluitvorming over behandeling en gewenste zorg. Recente studies laten zien dat SDM zowel de tevredenheid van patiënten als hun bekendheid met mogelijkheden en risico’s van behandelingen vergroot. SDM wordt daarom beschouwd als een belangrijke stap in het verbeteren van de kwaliteit van de zorg.

SDM is in ’t bijzonder aangewezen als het gaat om riskant operatief ingrijpen. Maar SDM vóór zulk ingrijpen laat vaak tekortkomingen zien. Bovendien lijken bestaande modellen niet toegesneden op oudere patiënten. Methoden om patiënten aan te moedigen mee te beslissen over hun behandeling richten zich nauwelijks op deze groep.

Onder tijdsdruk
Voor oudere patiënten met darm- of pancreaskanker is SDM niet eenvoudig te realiseren, onder andere doordat besluitvorming onder tijdsdruk staat. Bij gevolg zijn het vooral artsen die beslissen. De spanning tussen de complexiteit van het besluitvormingsproces enerzijds en het belang van betrokkenheid van de patiënt anderzijds maakt het des te urgenter duidelijkheid te krijgen over rol en mogelijkheden van SDM voor deze patiënten. Om sleutelelementen in kaart te brengen van de best mogelijke besluitvorming door chirurgen, oudere patiënten en hun naasten werden zes focusgroepen gevormd: drie met oudere patiënten met darm- of pancreaskanker, en drie met artsen. Aanvullend werden diepte-interviews afgenomen aan nog eens zeven patiënten. In totaal namen 23 artsen, 22 patiënten een 14 naasten deel aan het onderzoek.

Willen chirurgen goede informatie geven over de impact van de behandeling op het dagelijks leven van de patiënt dan zullen ze zich een ‘overall’ beeld moeten vormen van die patiënt en rekening moeten houden met zijn kwetsbaarheid. Daarin zouden ze getraind moeten worden. Afhankelijk van voorkeuren en capaciteiten van de patiënt kan het geraden zijn besluitvorming over meer sessies te spreiden. Zo wordt tegelijk de eigen verantwoordelijkheid van de patiënt benadrukt. Huisartsen kunnen door hun kennis van de achtergronden van patiënten en hun ondersteunende rol een belangrijke bijdrage leveren. Hun informatie is cruciaal voor het bieden van op de patiënt toegesneden behandeltrajecten, het vergroten van diens betrokkenheid en het bevorderen van gedeelde zorg.

Noralie H. Geessink et al, Key elements of optimal treatment decision-making for surgeons and older patients with colorectal or pancreatic cancer: A qualitative study. Patient Education and Counseling 100 (2017) 473-479.