Advance care planning (ACP) maakt de kans groter dat patiënten een wilsverklaring opstellen en dat gewenste en geleverde zorg overeenstemmen. Waarschijnlijk zijn bovendien meer positieve effecten voor patiënten en hun naasten.

Dat concluderen onderzoekers van de Universiteit van Maastricht na een systematische beoordeling en meta-analyse van 56 studies over het onderwerp die werden gepubliceerd tussen 1992 en 2012.

ACP is het proces waarbij patiënten samen met zorgprofessionals, familieleden en andere geliefden tot keuzes komen over hun toekomstige gezondheidszorg en mogelijke medische behandelingen. Terwijl ACP vroeger vaak gelijk werd gesteld met het opstellen van een wilsverklaring, wordt tegenwoordig gedoeld op een doorlopend gesprek over zorgdoelen, kwesties als al dan niet reanimeren of beademen, opties met betrekking tot het levenseinde, besluitvorming door een vertegenwoordiger en wilsverklaring.

Patiënten willen gewoonlijk over zorg rond het levenseinde praten en zijn heel wel in staat hun behandelingsvoorkeuren te bespreken. Gesprekken over ACP zijn echter nog lang geen gemeengoed. Artsen en patiënten geven daarvoor verschillende redenen op. Artsen wijzen op gebrek aan tijd en communicatieve vaardigheden, ongemak bij de emoties van de patiënt en bezorgdheid over het wegnemen van hoop. Patiënten zijn zich niet bewust van de relevantie van ACP en veronderstellen dat hun arts er wel over begint als het er de tijd voor is. Als gevolg van het ontbreken van ACP zijn besluiten over levensondersteunende behandelingen vaak crisis-georiënteerd, soms niet in overeenstemming met de voorkeuren van de patiënt en oorzaak van stress bij naasten.

De afgelopen twintig jaar zijn diverse studies verschenen over manieren om ACP te verbeteren. Aanvankelijk ging het daarbij alleen om oncologische patiënten, maar als gevolg van de vergrijzing en de toename van het aantal chronisch zieken richt het onderzoek zich tegenwoordig ook op andere groepen patiënten met levensbekortende ziekten.

Eerdere studies van ACP, met gewoonlijk het beperkte perspectief van het opstellen van een wilsverklaring, laten geen verbetering van de zorg rond het levenseinde zien. Maar een recente studie suggereert dat gesprekken over ACP gunstige effecten kunnen hebben voor patiënten en hun naasten. Nadere studies zijn volgens de onderzoekers nodig om de effectieve elementen van ACP te bepalen en zouden zich moeten richten op de beste manier om ACP te implementeren in standaard zorg.

C.H.M. Houben et al, Efficacy of Advance care planning: a systematic review and mete-analysis. JAMA, 2014, 1525-8610/$.